راهنمای مقاله
شیر
منظور از شیر فقط شیر گاو است. شیرگاو سرشار از ویتامین، کلسیم، پروتئین و چربی بوده و غذایی ناب براي کودک است. شیر گاو (بر طبق دستور پزشک) می توان از پنج ماهگی مورد استفاده قرار داد.اگر کودک شیر را زیاد دوست ندارد و فقط صبح ها مقدار کمی می خورد ، بهتر است شیر را با فرآورده هاي آن مانند پنیرهاي نرم و دسرهایی که با شیر تهیه می شوند،مانند فرنی،شیربرنج،کرم آنگلز و غیره جایگزین کنید.براي تغییر مزه و طعم شیر می توانید از موادي مانند کاکائو،توت فرنگی، تمشک، هویج و غیره (این مواد باید کاملاً نرم وآبکی باشند) استفاده کنید.
اگر کودک از شیر گرم خوشش نمی آید،شیرخنک (نه خیلی سرد) به او بدهید (و برعکس).حتماً از شیرهاي استرلیزه نیمه چرب استفاده کنید. اگر درخارج از شهر زندگی می کنید،شیر را به مدت 20 دقیقه بجوشانید و پس از آنکه سرد شد،چربی روي آن را جدا کنید و شیر بدون چربی را به کودک بدهید.
فرآورده هاي شیر
از پنج ماهگی می توان ماست و پنیرهاي مایع( پنیرهاي مایع در ایران ساخته نمی شوند.این نوع پنیرها به صورت مایع و شبیه ماستی هستند که آب آن کمی گرفته شده باشد) را به کودک داد. پنیرهاي نمک دار باید از حدود نه تا دوازده ماهگی مورد مصرف قرار گیرند. ابتدا مقدار بسیار کمی از این نوع پنیرها را به کودک بدهید و در صورتی که خوشش آمد،آن را وارد جیره صبحانه و فهرست غذایی او کنید.
انواع پنیر
پنیر مثل دیگر فراورده هاي شیر علاوه بر ایجاد تنوع در غذاهاي کودک،مقدار زیادي پروتئین،کلسیم و مواد چربی مورد نیاز او را تأمین می کند. ابتدا پنیرهاي نرم و مایع را به کودك پیشنهاد کنید (پنج تا شش ماهگی).از نه ماهگی می توان از پنیرهایی که مزه آنها کمی متفاوت تر است استفاده کرد.اگر کودک علاقه اي به خوردن آن نشان نداد، باید صبر کرده و پس از گذشتن چند هفته دوباره سعی کنید.پنیر بز را به علت نمک زیادي که دارد نباید قبل از یک سالگی به کودک داد،زیرا ارگانیسم او آمادگی پذیرش نمک زیاد را ندارد. بعضی پنیرها،آلرژي زا هستند و اثرات آنها به صورت دانه هاي قرمز دور دهان کودک ظاهر شده و یا موجب استفراغ او می شوند.درچنین مواردي حتماً با پزشک مشورت کنید.
انواع چربی
چربی ها دو دسته اند:دسته اول چربی هایی که در اغلب مواد غذایی وجود دارند،اما با چشم دیده نمی شوند،مانند چربی گوشت، فراورده هاي شیر و غیره.دسته دیگر چربی هاي معمولی هستند که درپخت و پز غذا به کار می روند،مانند کره،مارگارین و روغن هاي مایع و جامد.حذف چربی ها از برنامه غذایی کودک در حال رشد،کاري منطقی نیست بخصوص که اسیدهاي چرب موجود در روغن براي بهبود رشد مغزي کودک ضروري است. به طور کلی،روغن هاي گیاهی (روغن ذرت،روغن آفتابگردان، روغن هسته انگور و غیره) را به روغن هاي حیوانی ترجیح دهید.از مصرف روغن هاي جوشیده،سوخته،روغن باقیمانده از سرخ شدن مواد غذایی،کره جوشیده و غیره خودداري کنید.
غلات و نان
امروزه،غلات سهم کمی در فهرست غذایی ما دارند. این در حالی است که آنها سرشار از پروتئین گیاهی، فسفر و پتاسیم هستند. غلات به شکل هاي مختلفی (نان،ورمیشل،ماکارونی، اسپاگتی، بلغور،برنج و غیره) وجود دارند و به همین دلیل،تنوع زیادي به غذاهاي ما می دهند.
در عین حال چون غلات داراي مقدار زیادي مواد قندي هستند، نباید درمصرف آنها زیاده روي کرد.بعضی از مادران درمصرف آن قناعت کرده و برخی دیگر افراط میکنند.هر دو نوع این رفتارها غیر قابل قبول بوده وباید مثل تمامی موارد دیگرحدود اعتدال را رعایت کرد.
از سه تا چهار ماهگی،می توان از مواد آردي مخصوص این سن استفاده کرد.گاهی کودک را ( 2 تا 3 بار در هفته) با غذاي آماده شده با بلغور، اسپاگتی، سوپ ورمیشل یا شیر برنج آشنا کنید.
نان را فراموش نکنید.بهتر است از نان هاي کامل (نان هایی که تمام ترکیب گندم در آن حفظ شده باشد) استفاده کنید.کودک از سن هشت تا نه ماهگی شروع به خوردن نان می کند و با آن مشغول می شود. بعد از یک سالگی، مقداري نان با غذا و یا بعد از آن به کودک بدهید.
از غلاتی که به شکل هاي مختلف در بازار به فروش می رسند، می توان براي صبحانه کودک استفاده کرد. براي این کار باید آنها را با شیر مخلوط کرد.وقتی کودک به این صبحانه ها عادت کند، هنگام رفتن به مدرسه به راحتی از این مواد براي صبحانه استفاده خواهد کرد.
بعضی از کودکان به گلوتن موجود در غلات حساسیت دارند و باید تحت رژیم هاي خاصی قرار گیرند.دراین مورد با پزشک مشورت کنید.
تخم مرغ
مقدار پروتئین دو عدد تخم مرغ برابر با صد گرم گوشت می باشد. تخم مرغ را از پنج ماهگی به کودك بدهید. ابتدا باید با زرده سفت شده شروع کرد.از دادن سفیده تخم مرغ تا یک سالگی خودداري کنید.
عده اي تصور می کنند که تخم مرغ غذایی سنگین و دیر هضم است، اما این ماده به آسانی هضم می شود و هیچ مانعی ندارد که هفته اي دو یا سه بار تخم مرغ به کودک بدهید. تخم مرغی که به کودک می دهید باید کاملاً تازه باشد (فاصله تخم گذاري تا خرید و مصرف آن از 8 روز تجاوز نکند).
ماهی
ماهی داراي مقدار قابل توجهی فسفر و نمک هاي معدنی است و مصرف آن به دلیل مقدار چربی خیلی کم آن،بر گوشت ارجحیت دارد.معمولاً می توان از پنج ماهگی به بعد مقدار کمی ماهی به کودک داد،ولی بهتر است که دادن ماهی را هنگامی شروع کنید که کودک کمی بزرگتر شده است.عده اي از کودکان به ماهی حساسیت نشان می دهند،یکی از علائم آن استفراغ است. ماهی مصرفی کودک باید کاملاً تازه باشد.
گوشت
گوشت داراي مقدار زیادي پروتئین است.ابتدا (حدود پنج تا شش ماهگی) با آب گوشت شروع کنید و به تدریج که کودک بزرگتر شد،دو تا سه بار در هفته گوشت کباب شده کاملاً نرم را به کودک بدهید.گوشت را می توان به صورت آب پز و نرم شده نیز به کودک داد. یادآوري می شود که گوشت هاي قرمز(گاو،گوسفند، گوساله…) و گوشت هاي سفید از نظرمواد مغذي تفاوتی ندارند.
تا هفت یا هشت ماهگی،گوشت کبابی باید کاملاً پخته شود.گاهی اوقات براي تنوع،می توان از تودلی ها استفاده کرد. مصرف مغز،از هفت ماهگی و جگراز نه ماهگی پیشنهاد می شود.جگر گوسفند خیلی بهتر از جگر گاو است.در مصرف جگر به نکته اي حساس توجه کنید. در دام داري ها براي جلوگیري از بعضی بیماري هاي شایع ، مواد آنتی بیوتیک به گاو و گوسفند می دهند. آنتی بیوتیک ها به مقدار زیادي در جگر ذخیره می شود و مصرف آنها توسط کودک باعث حساسیت او به آنتی بیوتیک خواهد شد.
